Հայրենագիտական-քայլարշավային Գյումրի

Քայլարշավային Գյումրի. 15-16 , 17-18

Երևան- Գյումրի հեռավորությունը՝  127 կմ է, տևողությունը մոտ 2ժամ, 24 րոպե։

Քարտեզագրումը — արշավականներ’ Մերի Իսկանդարյան, Անգելինա Գևորգյան։

Մեկնում— (գնացքո՛վ) — Երևան — Գյումրի։

Վերադարձ — (Գնացքով) Գյումրի — Երերույք- Երևան

Մեկնում- Ժամանում — Սասունցի Դավիթի կայարանից, Հունիսի 15-16, ժամը’ 9.00- Հունիսի 18-19, ժամը’ 18.00

Պատասխանատուներ՝ Իվետա Ջանազյան, Անահիտ Գևորգյան:

Մասնակիցներ — Արևելյան դպրոցի 4-5-րդ դասարանի սովորողներ։

Ժամանակը — Հունիսի 15-16, ժամը 9.00- 18-19, ժամը 18.00

Նպատակ — Հայրենաճանաչողական, հայրենագիտական քայլքեր։

Հայրենագիտական կանգառներ-քայլարշավներ

Իվետա Ջանազյանի և Անահիտ Գևորգյանի ՖԲ-ի էջերում, հաշվետու-պատումներ, ֆոտոշարեր սովորողների անհատական ուսումնական բլոգներում:

Անհրաժեշտ է

• պահեստային հագուստ
• սեղանի խաղեր, գիրք
• ուսապարկ, գլխարկ
• մեկանգամյա օգտագործման ձեռնոց և պոլիէթիլենային տոպրակներ
• ջրաման
• օրապահիկ-բրդուճ
• անձնական հիգիենայի և ախտահանիչ պարագաներ
• հողաթափ
• հեռադիտակ

Գիշերակաց — Օլիմպիկ հյուրանոց

Առաջին օր

Արուճի քարավանատուն (բրդուճային ընդմիջում)

Թալինի Սբ. Կաթողիկե, Սբ. Հովհաննես

Հոգեվանք

Սառնաղբյուր Գյուղ — հայրենագիտական քայլք

Ընթրիք

Օրվա ամփոփում, ընթերցանություն

Երկրորդ օր

Առավոտյան պարապմունք

Նախաճաշ

Մարմաշենի վանք

Հեղնար աղբյուր

Ճաշ (Ախուրյան գետի հովտում)

Թափառումներ‘ Մհեր Մկրտչյան թանգարան

Վառեմ-մարեմ արվեստանոց

Պլպլան ժամ

Թափառումներ Գյումրիում

Ընթրիք

Երրորդ օր

Առավոտյան պարապմունք

Նախաճաշ

Սենյակների հանձնում

Յոթ վերք — ուսումնական ժամերգություն

Բրդուճ- ընդմիջում

Երերույք

18.00 — ժամանում Սասունցի Դավիթի կայարան

Իմ գյումրի հայրենագիտություն և բնագիտություն

Ես կյանքում չեմ եղել Գյումրիում ոչ ընտանիքիս հետ և ոչ մենակ։

Գյումրիի ուտեստներն

Գյումրու ավանդական խոհանոցը հայտնի է իր տարբեր տեսակի ապուրներով, փլավներով ու շիլաներով, որոնք կոչվում են բաղկացուցիչ հիմնական մասի անունով` ոսպով փլավ, բլղուրով փլավ, բրնձով փլավ, չորթանով փլավ, չրով թիրիթ, շաղգամով յայնի, կորկոտապուր, պոչով ապուր, թանով ապուր, հառլապուր և այլն:

Հատուկ կերակրատեսակները իրենց մեջ ներառում են թաթար բորակին, տոլման, սաթրի քյուֆթան, ղազան խորովածը, թավա քիֆթավասին, չանաղը, թավան և այլն:

Հայկական ավանդական խաշը գյումրեցիների սիրելին է: Խաշը իր մեջ ամփոփում է և դարեդար փոխանցում է ավանդական պատրաստման իր յուրահատուկ բանաձևը: Այն պատրաստվում է կովի ոտքերից և ստամոքսից և մատուցվում է տարբեր բաղկացուցչների հետ՝ սխտոր, աղ, բողկ, դեղին պղպեղ, լավաշ, հանքային ջուր: Խաշի անմասն տարրն է օղին:

Ավանդական խաշը մատուցվում է առավոտյան ժամը 7-ից 10-ը: Դարեր առաջ, երբ հարուստ մարդիկ մորթում էին կենդանիներին, նրանք վերցնում էին միսը և դեն էին նետում ոտքերը, իսկ աղքատ մարդիկ վերցնում էին դրանք, պատրաստում և ուտում վաղ առավոտյան, որպեսզի ոչ ոք չտեսնի:

Գյումրիի հումորը

Էս Ֆրունզը կերթա ֆուտբոլ նայելու, տեսնիկը որ ժողովուրդը ավելի շատ իրան կնայե, կըսե՝ ժողովուրդ ջան հո քիթս չի՞ խանգարե:

Հարց Ֆրունզիկին.

-Ընչի՞ ես մոստի վրա կանգնել քիթդ քորում:

— Հըբը ի՞նչ էնեմ, քթիս վրա կանգնիմ, մո՞ստը քորեմ…

Մհեր Մկրտչյանը հյուր է գնում ընկերներից մեկին։ Թեյ են հյուրասիրում, Ֆրունզիկը 10 -12 գդալ շաքար է լցնում թեյի մեջ և առանց խառնելու սկսում է խմել։ Ընկերը նկատում է և ասում.
— Ֆրունզիկ ջա՛ն, թեյը չխառնեցիր։
— Հա, ես քաղցր չեմ սիրե… )))

Գյումրիի Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցի
Գյումրիի Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցի, եկեղեցի Հայաստանի Շիրակի մարզի Գյումրի քաղաքում։ Կառուցվել է 1860-ական թվականներին, Անիի մայր տաճարի նմանությամբ։ Շինարարական աշխատանքներն ավարտվել են 1873 թվականին։ Շինության ճարտարապետը Թադևոս Անտիկյանն է։

Խորհրդային տարիներին այն ծառայել է որպես ֆիլհարմոնիայի դահլիճ։ Եկեղեցին մասամբ ավերվել է 1988 թվականի երկրաշարժի ժամանակ։ Այն վերականգելու թույլատրությունը եղել է 1995 թվականին։ Ներքին վերահարդարման աշխատանքները շարունակվում են։

Պատմություն

Եկեղեցու 36 մ բարձրությամբ զանգվածին չկարողացավ վնասել 1926 թվականի կործանարար երկրաշարժը։ Պատճառը նաև այն էր, որ հմուտ շինարարները, երկրաշարժերով հարուստ վայրում տարերքի ուժը չեզոքացնելու համար, շենքը կառուցել են քաղաքի կենտրոնով հոսող գետակի ճահճոտ ափին, որը ցնցումների դեպքում պիտի խաղար և խաղացել է բարձի դեր՝ նվազագույնի հասցնելով ցնցումների ավերիչ ուժը։

Եկեղեցու կառուցման ուստաբաշին՝ վարպետաց վարպետը, եղել է Թադեոս Անտիկյանը (Անտիկենց Թաթոսը)։ Փայտի աշխատանքները ղեկավարել է վարպետ Մանուկ Պետրոսյանը, որը եկեղեցու վեցփթանոց խաչը հնարամտորեն վերև բարձրացնելու և մայր գմբեթի ծայրին ամրացնելու համար ժողովրդից ստացել է Արդար Մանուկ անունը։ Անտիկենց Թաթոսի հետ նա տարիներ շարունակ եղել է Գյումրվա Հառիճավանքի ընկերության գործոն անդամ, մասնակցել Արթիկի շրջանի Հառիճ գյուղի Իվանե և Զաքարե եղբայրների՝ 12-րդ դարի վանքի բարեկարգմանը, դպրոցի և աղբյուրի կառուցմանը։

1882 թվականին Ձիթողցյանների միջոցներով հյուսիսային ճակատին կից կառուցվել է փոքրիկ գավիթ։ Եկեղեցուն կից գործել է հայկական ծխական դպրոց։ Դպրոցի շենքը քանդվել է խորհրդային տարիներին։

Թռչնադիտարկում

Բարև ձեզ այսոր մենք գնացել էնք թռչնադիտարկման և այնտեղ մեզ պատմեցին ծիծեռնակի և փայտփորիկի մասին առաջինը մեզ պատմեցին ծիծեռնակի մասին որ իրենց պոչե մկռատ ձև ե ծիծեռնակները լինումեն 79 տեսակ իսկ հայաստանում կա մենակ 5 տեսակ առագնյա գյուղական քաղաքային լեռնային ժառնային իսկ երբ ծիծեռնակին ուզում են ձեռ տալ ծիծեռնաը մեռաճ է ձեվանում իսկ փայտփորիկները մեկ օրում քթով հարվածումեն մոտ տաս երկու հազար անգամ փայտփորիկ նե ունի մկրատա ձեվ պոչ իսկ փայտփորիկները երբ կառուցումեն իրենց պաշարը միշտ պետքե իրենց տունը մոտ լինել իրեց պաշարի մոտ որ իրենց պաշարին մեկ ձեռ տա ինքը տասնի և գնա բրբի և քանի որ փայտփորիկները երկար լեզու ունե նրանք իրնց լեզու պահում են գլի մեջ այսոր այսքանը ստսույուն։

1. Ե՞րբ է օդը համարվում ջրային գոլոշիներով հագեցած:

Այն դեպքում, երբ օդում առկա գոլորշիների քանակր տվյալ ջերմաս­տիճանում հասնում է առավելագույնի և այլևս գոլորշիների նոր քանակ չի կարող րնդունել, գոլորշին համարում են հագեցած:

2․ Ի՞նչ է օդի բացարձակ խոնավությունը:

Օդը բնութագրում են բացարձակ և հարաբերական խոնավություններով։

Սակայն բացարձակ խոնավությունր դեռես չի բնութագրում օդի չոր կամ խոնավ լինելու իրական չափը: Դա կախված է ջերմաստիճանից:

3․Ի՞նչ է բնութագրում օդի հարաբերական խոնավությունը:

Օդի խոնավությունր առավել հստակ բնութագրվում է հարաբերական խոնավությամբ, որր ցույց է տալիս, թե տվյալ ջերմաստիճանում ջրային գոլորշին որքա՞ն է մոտ հագեցած լինելուն:

4․ Ի՞նչ է խոնավաչափը, ի՞նչ սկզբունքով է աշխատում:

Հարաբերական խոնավությունր չափում են խոնավաչափ կոչվող սարքով: Առավել կիրառականր մազային խոնավաչափն է, որի աշխատանքը հիմնված է խոնավության նկատմամբ մազի զգայնության վրա. խոնավությունից մազը երկարում է, չորանալիս՝ կարճանում: Այդ փոփոխությունը հաղորդվում է սարքի սլաքին, որր ցույց կտա հարաբերական խոնավության համապա­տասխան արժեքը:

5․ Ի՞նչ տարբերություն կա ամպի ու մառախուղի միջև:

Դրանք երկուսն էլ ջրի մանր կաթիլների կուտակում­ներ են. ամպը՝ Երկրի մակերևույթից բարձր շերտերում, իսկ մառախուղը՝ Երկրի մակերևույթին մոտ:

6․ Թվարկեք և բնութագրեք ամպերի տեսակները:

Ամպերր տարբերակում են րստ իրենց արտաքին տեսքի և բարձրութ­յան: Կան ամպերի տասնյակ տեսակներ, սակայն առանձնացնում են երեք հիմնական խումբ՝ կույտավոր (առաջացնում են տեղատարափ անձրև ու կարկուտ), շերտավոր (առաջացնում են մանրամաղ անձրև կամ ձյուն) և փետրավոր (տեղումներ չեն առաջացնում):

ՔԱՄԻ

1. Ի՞նչ է քամին: Ինչպե՞ս է առաջանում:

Մթնոլորտային բարձր ճնշման վայրից օդի զանգվածը տեղափոխվում է ցածր ճնշման վայր, և առաջա­նում է քամի:

2. Քամու ի՞նչ տեսակներ գիտեք: Որո՞նք են բնորոշ Հայաստանի տարածքին:

Գիտեմ բրիզներ, լեռնահովտային քամիներ, մուսսոններ, պասսատններ քամիների տեսակները:

3. Ինչո՞վ են բրիզները տարբերվում մուսսոններից:

Բրիզները տառբերվում են մուսսատներից նրանով, որ բրիզները իրենց ուղությունը փոխում են ցերեկվա ընթացքում, իսկ մուսսատնները՝ տարվա սառը և տաք սեզոնների:

4. Ինչո՞ւ պասսատները չեն փոխում իրենց ուղղությունը:

Պասսատներն արևադարձային լայնություններից դե­պի հասարակած փչող քամիներն են: Իրենց ուղղությունը չեն փոխում, որովհետև արևադարձային լայնություննե­րում մթնոլորտային ճնշումն ամբողջ տարվա ընթացքում միշտ բարձր է, իսկ հասարակածային լայնություններում՝ միշտ ցածր:

Հարցեր ե առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ է սառցադաշտը: Ինչպե՞ս է առաջանում:
   Քանի որ կլոր տարին ցուրտ է, ուստի տեղացած ձյունն ամռանն ամ­բողջովին չի հալվում և տարեցտարի կուտակվում-ավելանում է: Կուտակ­ված ձյունը ծանրության տակ աստիճանաբար սեղմվում է, խտանում և վե­րածվում սառցի: Ձյան բազմամյա բնական կուտակումից առաջացած սառցի հսկայական զանգվածը կոչվում է սառցադաշտ:
2. Որո՞նք են սառցադաշտերի երկու հիմնական տիպերը:
   սառցադաշտերի երկու հիմնական տիպերը ծածկութային և լեռնահովտային է։
3. Ի՞նչ է այսբերգը: Ինչպե՞ս է առաջանում:
   Սառցադաշտերից դեպի օվկիանոս են սահում-իջնում առանձին սառ­ցե զանգվածներ, որոնք ցամաքի ափամերձ մասերում օվկիանոսի հսկա ալիքների շնորհիվ պոկվում են և լողում օվկիանոսի ջրերում: Այդ լողացող հսկա սառցասարերն այսբերգներն են։
4. Ի՞նչ աշխատանք է կատարում սառցադաշտը:
   Սառցադաշտը ձյան կուտակումից աստիճանաբար ընդարձակվում- մեծանում է, այսինքն՝ կատարում է դանդաղ շարժում։

ԼՃԵՐ ԵՎ ՋՐԱՄԲԱՐՆԵՐ

1. Ի՞նչ է լիճը:

 Լճերր ցամաքի բնական այն գոգավորություններն են, որոնք լցված են ջրով

2․ Լճայիս գոգավորություններն ըստ ծագման ի՞նչ տեսակների են լի­նում: Բերեք օրինակներ

Ըստ ծագման’ լի­նում են տեկտոնական, հրաբխային, տեկտոնահրաբխային, մնացորդա­յին, սառցադաշտային լճեր

3․ Որո՞նք են հոսուն և անհոս լճերը: Բերեք օրինակներ:

հոսուն  լճերնեն սեվանա իսկ անհոս լճեր են Կասպիցը, Արալը, Ուրմիանը, և Վանը:

4. Ի՞նչ է ջրամբարը: Ինչո՞ւ են ջրամբարներ կառուցում:

Ջրամբարը լիճ է, որը փորել է մարդը և ջուր լցրել։ ջրամբարների կուտակված ջուրն օգտագործում են ոռոգման, ջրա­մատակարարման, էլեկտրաէներգիա ստանալու, նավարկության, ձկնաբու­ծության և այլ նպատակներով:

Երկրի մակերևույթը փոփոխող արտածին ուժերը

երկրաշարժից հետո պետք է ջուր և ուտելիք չէ ծախսել և վեկալեք պայուսակ ջրով և ուտելքներով եթը գտնվում եք բարցրա հարկ շնքերում պետք չէ վերելակով կամ աստիճաներով չի իչնել և եթը դրսու եք պետքե ծառերից հերու մնալ և կենթնիներից ։

Հողմահարությունները կարող են լինել ֆիզիկական, քիմիական և օրգանական:
Ֆիզիկական հողմահարությունը կարող է պայմանավորվել ջերմաստիճանի կտրուկ փոփոխություններով: Ցերեկը տաքանալիս լեռնային ապարներն ընդարձակվում են, գիշերը սառչելիս’ սեղմվում: Դրա հետևանքով ապարների վրա առաջանում են ճաքեր և ճեղքվածքներ: Երբեմն դրանք լցվում են ջրով, որը սառչելով ընդարձակվում է և ավելի արագացնում ժայռերի քայքայումը:
Երկրի մակերևույթով հոսող ջուրը լվանում տանում է հողի վերին շերտը բույսերին անհրաժեշտ սննդանյութերի հետ միասին: Վարարած գետերից կամ անձրևաջրերից առաջացած հեղեղները ամեն տարի վնասում են տասնյակ հազարավոր հեկտար բերքատու հողեր: Քայքայիչ ազդեցություն ունեն նաև քամիները: Ուժեղ մրրիկի ժամանակ քամին կարող է քշել տանել հողի’ մինչև 25 սմ հաստությամբ շերտեր: Դրա հետևանքով արգավանդ հողերը դառնում են անբերրի և մշակման համար ոչ պիտանի: Քայքայիչ դեր ունեն նաև ձյունը և սառույցը: Լեռների վրա կուտակված ձյունը և սառույցը իրենց ծանրության ազդեցությամբ
շարժվում են ներքև’ քերելով և քայքայելով Երկրի մակերևույթը: Այս բոլորը ֆիզիկական հողմահարության օրինակներ են:
Օդում և ջրում պարունակվող տարբեր քիմիական նյութերը’ աղեր, թթուներ, փոխազդելով ապարների հետ, քայքայում են դրանք: Այդպիսի փոխազդեցությունը կոչվում է քիմիական հողմահարություն:
Օրգանական հողմահարությունը տեղի է ունենում կենդանի օրգանիզմների ազդեցությամբ:
Երկրի մակերևույթի ձևավորման գործում որոշակի դեր է խաղումնաև մարդու գործունեությունը, որի ազդեցությունն անընդհատ աճում է: Օգտակար հանածոների արդյունահանումը, ջրանցքների, ջրամբարների, թունելների կառուցումը արհեստական բարձրությունների և փոսերի առաջացման պատճառ են դառնում:

Ամփոփիչ թեստային աշխատանք Տեզերք

1. Գիշերվա և ցերեկվա հերթագայումը պայմանավորված է Երկրի’ իր առանցքի շուրջ պտույտով:

այո

2. Լուսինն իր պտույտի ընթացքում Երկրից երևում է տարբեր կողմերով:

այո

3. Աստղը շիկացած հսկա գազային գունդ է, որը ճառագայթում է լուսային էներգիա:

ոչ

Ո՞ր պատասխանն է ճիշտ:
1. Քանի՞ համաստեղություն կա աստղային երկնքում.

ա) 40, բ) 88, գ) 56 դ) 72

2. Ո՞րն է Արեգակին ամենամոտ մոլորակը.

ա) Մերկուրին

բ) Վեներան

գ) Երկիրը

դ) Նեպտունը

3. Որքան է Երկրի հեռավորությունն Արեգակից.

ա) 80 մլն կմ

բ) 150 մլն կմ

գ) 200 մլն կմ

դ) 65 մլն կմ

4.Ինչո՞ւ է լինում գիշեր և ցերեկ:

երկիր մոլորոակը շարժվում է իր առանցքի շուքջ երբ նա լուսնի կողմ է նայում դա նշանակում է որ գիշեր է

5.Ինչո՞ւ է  լինում  եղանակների  հերթագայություն:

Որոհետև մեր մոլորակը շառժվում է արեգակի կողքով։

6. Որ համաստեղությունն է պատկերված նկարում։

նկարում Արեոնի համաստեղությունն է։

Հյուսիային Ամերիկա

րացնել բաց թողնված բառերը՝

Հյուսիսային Ամերիկան մեծությամբ երորդ մայրցամաքն է: Այնտեղ կա 3 խոշոր պետություն՝ Ամն, Կանադա, Մեքսիկա:

Այս խոշոր մայրցամաքում ավելի քան 20 երկիր կա։ Ամենամեծ պետությունը կանադանե է: Ամենամեծ քաղաքը Մեխիկոն  է: Ամենաբարձր լեռնագագաթը  Մաք Քինլին է, գտնվում է Միացյալ Նահանգների Ալյասկա նահանգում: Այս մայրցամաքի ամենամեծ լիճը Վերին լիճն է, գտնվում է Միացյալ Նահանգների և Կանադայի միջև, իսկ ամենամեծ անապատը Մեծ ավազանն է , որը գտնվում է Միացյալ Նահանգներում: Ամենաերկար գետը Միսիսիպին  է, որն ունի 6019 կիլոմետր երկարություն: Ամենամեծ կղզին Գրենլանդիան է:

Ատակամա անապատը աշխարհի ամենաչոր վայրն է:

Անդերն աշխարհի ամենաերկար լեռնաշղթան է:

Սուպե աշխարհի հին քաղաքակրթություններից մեկի հայրենինքն է:

Ամազոնը աշխարհի ամենաջրառատ գետն է։