Ընթերցանություն․ նախագծեր
Դանիել Պենակ «Կարդալ բայը չի սիրում հրամայական»
https://gorpetrosyanblog.wordpress.com/2023/11/02/2678/
Վրթանես Փափազյանից քո կարդացած նյութը՝ «Երկու թռչուն», «Առյուծի մահը», «Առվակը»
Գործնական քերականություն
Գործնական քերականություն․ առ․ 28-50
Հետաքրքրաշարժ հայոց լեզու
Ստեղծագործական աշխատանք․ նոյեմբերի 28
https://gorpetrosyanblog.wordpress.com/2023/11/28/%d5%ab%d5%b4-%d5%b0%d5%a5%d6%80%d5%b8%d5%bd%d5%a8/
Լրացուցիչ աշխատանք
չունեմ
48․Ընդգծված դարձվածքները փոխարինի՛ր հոմանիշ բառերով:
Փարիզից Վարշավա թռչելիս լեհ կինոդերասան Ցիբուլսկու աչքով ընկավ, որ կողքի ուղևորը սիրտը դող ընկած նստած է: Նա փորձեց հարևանին սիրտ տալ:Ա
Աչքով ընկավ-նկատել
Սիրտ-գութ
Սիրտ տալ-գութ տալ
— Մեր օրերում ինքնաթիռով թռչելը դատարկ բան է,- ասաց,- նույնիսկ ավտոմեքենան ավելի վտանգավոր է: Էս քանի օրը բարեկամներիցս մեկի մեքենայի գլխին ինքնաթիռ ընկավ:
Դատարկ բան է-անմեջ բան է
Էս քանի օրը-մոտակա օրերը
Տրված դարձվածքներն արտահայտի՛ր մեկական բառերով:
Պատի ծեփ դառնալ, պայման կապել, քիթը կախել, բերանը բաց մնալ, իրեն պատեպատ տալ:
Պատին ծեփ դառնալ-պատին կպած մնալ
Պայման կապել-ինչ-որ բան պայմանավորվել
Քիթը կախել-նեղանալ
Բերանը բաց մնալ-չի կարողանում գաղտնիք բահել
Իրեն պատեպատ տալ-խպել պատերին
Տրված արտահայտություններից յուրաքանչյուրով երկու նախադասություն կազմի՛ր՝ մի դեպքում դրանք գործածելով ուղիղ իմաստով, մյուս դեպքում՝ որպես դարձվածք:
Մատը մտցնել բզեզի բույնը, լեզու առնել, մատը կծել, ոսկոր ու կաշի դառնալ, գլուխը յուղել, մատից փուշ հանել, գլխին քար գցել:
Անին բակում խաղում է և մատը մցնում է բզեզի բույնը։
Այս երիտասարդը փորձանք է, սիրում մատը բզեզի բույնը մցնել։
Խորովածի համար նրանք ոչխարի լեզու էին առել։
Այս չարաճճի երեխան արդեն շատ է լեզու առել։
Հայկուհին հաց ուտելիս պատահաբար մատը կծեց։
Ուտելուց հետո զգաց բռնվելու վտանգը և մատը կծեց։
Նապաստակը հեշտությամբ կարելի է դարձնել ոսկոր ու կաշի։
Ծանր աշխատանքից հետո մնացել էին նրա ոսկորն ու կաշին։
Մազերը ներկելուց հետո պետք է անպայման գլուխը յուղել։
Ուսուցիչը աշակերտին ասաց հերիք է գլուխս յուղես։
Անահիտը մատից փուշ հանեց։
Գոհարը օգնեց նրա ընկերուհուն ամենադժվարին պահին և մատից փուշ հանեց։
Աստղիկը իր ընկերոջ գլխին քար գցեց։
Մկրատի գլխին քար էր գցել երկար փնտրում էր և չեր գտնում։
49․Տրված տեքստերը համեմատի՛ր և գրի՛ր բոլոր տարբերությունները:
Ա. Էդիսոնի ծանոթները միշտ զարմանում էին, թե նրա այգու դռնակը բացելիս ինչո՛ւ են այդքան չարչարվում: Մի անգամ բարեկամներից մեկն ասում է.
— Նման հանճարը չէ՞ր կարող մի կատարյալ դռնակ ունենալ:
— Սխալվում ես, դռնակը հանճարեղ է կառուցված,- պատասխանում է գիտնականը:
Բարեկամը զարմանում է.
— Կատակո՞ւմ ես:
— Ո՛չ: Դռան բռնակը միացրել եմ ջրախողովակներին: Առանց չափազանցելու ասեմ, որ ամեն մի մտնող ստիպված քսան լիտր ջուր է լցնում ջրամբարը:
Բ. Էդիսոնի ծանոթները մի գլուխ զարմանում էին, թե նրա այգու դռնակը բաց անելիս ինչո՛ւ են այդքան քրտինք թափում: Օրերից մի օր բարեկամներից մեկն ասում է.
— Էղած-չեղածը դռնակ չէ՞, նման հանճարի ձեռքից չէր գա՞, որ մի տեղը տեղին դռնակ ունենար:
— Աչքիդ է երևում, դռնակը հանճարեղ է կառուցված,- պատասխան է տալիս գիտնականը:
Բարեկամի բերանը բաց է մնում.
— Ձե՞ռ ես առնում:
— Չէ՛: Դռան բռնակը միացրել եմ ջրախողովակներին: Առանց մազը գերան դարձնելու ասեմ, որ ամեն մի ներս մտնող, ուզի թե չուզի, քսան լիտր ջուր է լցնում ջրամբարը:
Առաջինը որը ես նկատեցի դա տարբեր բառեն էին իմաստը չի փոխվել
50․Փակագծերում տրված դարձվածքներն իրենց հոմանիշների փոխարեն գրի՛ր և համեմատի՛ր տրված և ստացված տեքստերը. դարձվածքներն ի՞նչ փոխեցին:
Մի անգամ Նապոլեոնը հյուրասիրում էր իր բժշկին: (Օրերից մի օր)
Մի օր Նապալիոնը հյուրասիրեց բժշկին մի փոքր գինիով։
Երբ բժիշկը հարբել էր, կայսրը հարցրեց.
Երբ բժիշկը գինովցած էր նա հարցրեց։
— Մի՛ լռիր, բժիշկ, ասա՛, քո ամբողջ կյանքում քանի՞ մարդ ես սպանել: (Բերանդ ջուր մի՛ առ, էն աշխարհն ես ուղարկել)
Որ խնդրեմ կասես թե ամբողջ կյանքունդ քանի մարդ ես այն աշխարհ ուղարկել։
Բժիշկը պատասխանեց.
— Երեք հարյուր հազարով պակաս մարդ եմ սպանել, քան Դուք: (Գրողի ծոցն ուղարկել)
Նա ասաց
— երեք հարյուր հազարից պակաս մարդ եմ այն աշխարհ ուղարկել քան դուք։
Խոսքում բառը կարող է գործածվել ուղղակի և փոխաբերական իմաստներով:
Բառի արտահայտած փոխաբերական իմաստները բխում են նրա հիմնական իմաստից:
Հոմանիշների, հականիշների, նույնանուններիգործածությունը խոսքը գեղեցկացնում է, հարստացնում ու ոճավորում:
Տարբեր նշաններով երկու ամբողջ թվեր բազմապատկելու համար պետք է՝
բազմապատկել այդ թվերի մոդուլները
արդյունքի դիմաց դնել «−» նշանը
(−)⋅(+)=(−)
(+)⋅(−)=(−)
Օրինակ 1
ա) −25⋅2=−(25⋅2)=−50
բ) 25⋅(−2)=−(25⋅2)=−50
Օրինակ 2
ա) −5⋅14=−(5⋅14)=−70
բ) 5⋅(−14)=−(5⋅14)=−70
Միևնույն նշաններով երկու ամբողջ թվեր բազմապատկելու համար պետք է՝
բազմապատկել այդ թվերի մոդուլները
արդյունքի դիմաց դնել «+» նշանը
(+)⋅(+)=(+)
(−)⋅(−)=(+)
Օրինակ 3
−12⋅(−3)=|−12|⋅|−3|=36
Սովորաբար գրում են այսպես՝ −12⋅(−3)=12⋅3=36
Կազմենք մի աղյուսակ և ներկայացնենք նշանների կանոնը․
Նույն կանոններով կատարում ենք նաև բաժանում։
Առաջադրանքներ․
1) Հաշվե՛ք.
ա) (–8) · (+16) = -128
բ) (+17) · (–4) = -68
գ) (–1) · (+1) = -1
դ) (+20) · (–18) = -360
ե) (–7) · (+5) = -35
զ) (+21) · (–6) = -126
է) (–1) · (+7) = -7
ը) (+15) · (–60) = -900
2) Առանց բազմապատկում կատարելու համեմատե՛ք.
ա) (–5) · (–7) > 0,
բ) (+3) · (+9) > (+8) · (–7),
գ) (–8) · (+6) < 0,
դ) (–14) · (–12) > (–10) · (+2),
ե) (+16) · (–5) < 0,
զ) (+20) · (–1) < (–6) · (–3)։
3) Ի՞նչ թիվ պետք է գրել աստղանիշի փոխարեն, որպեսզի ստացվի
հավասարություն.
ա) -21 ։ 3 = –7,
բ) 48 ։ (–8) = –6,
գ) (–5) ։ (–20) = 4
դ) 3 ։ (–5) = 2
ե) (–12) ։ 15 = –3,
զ) (–3) ։ (–16) = –5։
Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)
1) Կատարե՛ք ամբողջ թվերի բազմապատկում.
ա) (–4) · (–5) = +20
բ) (–8) · 0 = 8
գ) (+32) · (–6) = -192
դ) (+1) · (+23) = -23
ե) (–19) · (+7) = -133
զ) 0 · (–1) = 0
է) (+14) · (–25) -350
ը) (–10) · (+12) = -120
2) Համեմատե՛ք թվերը.
ա) (–5) · 0 < 4,
բ) –100 < 100 · (–3) · 0,
գ) (7 · 0) · (–9) > –2,
դ) 8 < 37 · (0 · 20)։
3) Համեմատման նշաններից ո՞րը պետք է դնել աստղանիշի փոխարեն, որպեսզի ստացվի ճիշտ համեմատում.
ա) (–4) · (–5) = +9
բ) 2 · 3 5 (–4) · (–2)
գ) (–8) · 5 40
դ) 2 · (–20) . (–10) · 4,
ե) 7 · (–3) . (–2) · (–1),
զ) (–12) · (–2) * 5 · (–1)։
4) Ի՞նչ նշան կունենա երեք ամբողջ թվերի արտադրյալը, որոնցից`
ա) երկուսը բացասական թվեր են, մեկը՝ դրական,
բ) մեկը բացասական թիվ է, երկուսը`դրական:
մարդը ստեղծում է անտառներ կանաչ պուրակներ և արգելոցներ
2․ Որո՞նք են թթվային անձրևների առաջացման պատճառները,և ի՞նչ հետևանքներ կարող են դրանք ունենալ:
օքսիդները խառնվում են ջրի հետ և առաջացնում է թթուներ ծծմբական թթու
3․ Ինչու՞ չի կարելի այրել կենցաղային աղբը:
եթը այրենք աղբը տհաճ հոտ գգա և թունավոր նյութեր կառաջանան
4․ Ի՞նչ է մեխանիկական շարժումը:
մեխանիկական շարժումը այն է երբ մարմինը փոխում իր դիրքը
5․ Ի՞նչի նկատմամբ է շարժվում գետում լողացող ձուկը:
ափի նկատմամբ
6․ Ի՞նչով է իրարից տարբերվում շարժումները:
ձևով
7․ Ի՞նչ է ցույց տալիս արագությունը:Ի՞նչ միավորներով է այն չափվում:
V տառով
8․ Ե՞րբ են մարմինները փոխում իրենց շարժման արագությունը:
արագությունը փոխվում է այն ժամանակ երբ նրա վրա ազդում են ուրիշ մարմին
9․ Ի՞նչ տառով են նշանակում ուժը:
F տառով
10․ Ո՞ր ուժն է կոչվում առանձգականության ուժ:
երբ մարմինը դեֆորմացվում է
11․ Ե՞րբ են առաջանում մարմինների ձևափոխություն:
երբ ինչ որ մամին ձևափոխում է իր տեսքը
12․ Ուժի չափման միավորը ի՞նչպես է կոչվում:
նյուտոն և կիլոնյուտոն
13․ Ի՞նչ է մարմնի կշիռը:
մարմինի կշիռը այն է որ ազդում է ուրիշ մարմնի վրա
14․ Ո՞ր երևույթն են անվանում տիեզերական ձգողությունը։
երբ բոլոր մոլորակները պտտվում են արևի շուրջը
15․ Ո՞ր ուժն է կոչվում ծանրության ուժ:
այն ուժը որով Երկիրն է դեպի իրեն ձգվող որև մարմին կոչվում է ծանրության ուժ
Մի օր Անահիտ անունով աղջիկ գնացել էր քայլելու։ Մեկ էլ հնդիպեց իր դասարանի Արեգին նա բարևեց և շարունակեց քայլել։ Արեգը հտևում էր Անահիտին, որ տեսնի թե ինչ է անում։ Մեկել Անահիտը որոշոմ է գնալ տուն։ Ճանապարհին Անահիտի պայուսակը գողանում են և այդ ժամանակ Արեգը վազեց պայուսակի ետևից նա բռնեց գողին և վերցրեց պայուսակը։ Այդ ընթացքում Անահիտը լաց էր լինում որ իր պայուսակը գողացելեն այդ ժամանակ Արեգը վերադարձավ և տվեց Անահիտին իր պայուսակը Անահիտը այդ պատմությունը անվանեց իմ հերոսը։
Առաջադրանքներ․
1)Հաշվե՛ք․
ա)2 • |-11 + 4| — |+5 — 8| = 13
բ)10 • |-2 + 1| +6 • |-4 — 9| = 113
գ) |3-4-1| • |2+7-12| = 39
դ) |8-4+2| • |7-7| = 24
ե) |9-5+4| : |-16+4| = 240
զ) |25+6-1| : |-17+4+8| = -630
2) Քանի՞ մետր է միատեսակ գործվածքի երկու կտորներից յուրաքանչյուրի երկարությունը, եթե առաջին կտորը որում երկրորդից 16 մ-ով ավելի գործվածք կա, արժե 168000 դրամ, իսկ երկրորդը՝ 120000 դրամ։
40
3)Ներկայացրե՛ք -15 թիվը՝
ա) Երկու բացասական թվերի տարբերության տեսքով,
-20 — -5 = -15
բ) Մեկ բացասական և մեկ դրական թվերի տարբերության տեսքով,
-10 + 25 = -15
գ) Երկու դրական թվերի տարբերության տեսքով։
15 — 30 = -15
Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)․
1)Համեմատե՛ք․
ա) |-2| < |2|
բ) |3 ամբ․ 1/4| > |-4|
գ) |-100| > |0|
դ) |-12,9| < |-13|
ե) |3/8| > |-1/5|
զ) |-7 ամբ․ 2/3| > |20/3|
2) Գնել են երկու տեսակի կոնֆետներ՝ վճարելով ընդամենը 6500 դրամ։ Առաջին տեսակի կոնֆետից,որի 1 կիլոգրամն արժե 2200 դրամ,գնել են 2 կգ։ Մնացած գումարով գնել են երկրորդ տեսակի կոնֆետներ՝ 1 կիլոգրամը 700 դրամով։ Երկրորդ տեսակի քանի՞ կիլոգրամ կոնֆետ են գնել։
9 400
Ես կարդացի Երկու թռչունը և ինձ շատ դուր եկանվ այդ պատմությունը օրինակ երբ դեղձանիկը թրչունի հետ թռնում էր և կանչեց առու թռչունին բայց նա չեկավ որովհետև վախեցավ որ նրան կբռնեն այդ սովորեցնում է լինել քաջ։
Առաջադրանքներ․
1)Հետևյալ թվերից հանե՛ք -11.
-3, -25, 0, -1, 4, 7, -12, -7
-3 — -11 = 14
-25 — -11 = 36
0 — -11 = 11
-1 — -11 = 12
4 — -11 = 15
7 — -11 = 18
-12 — -11 = 23
-7 — -11 = 18
2)Հաշվե՛ք․
ա)| -4 — -3 = 1 |, եթե աստղանիշի փոխարեն գրված լինի -3 թիվը․
բ)| 5 — -9 — 8 |, եթե աստղանիշի փոխարեն գրված լինի -9 թիվը․
գ)| 6 — 2 | + | 4 -(- 1) |, եթե աստղանիշի փոխարեն գրված լինի 6 թիվը․
3)Գրի՛ առեք արտահայտությունը և հաշվե՛ք նրա արժեքը․
ա)-3 < -4 թվերի գումարին գումարել 11-ին հակադիր թիվը
բ)-7-ին հակադիր թվին գումարել 8 < -18 թվերի գումարը
գ)8 > -5 թվերի գումարին հակադիր թվին գումարել -17 թիվը
Տնային աշխատանք․
1)Հետևյալ թվերից հանե՛ք 11.
18, 9, 0, -3, -1, 2, 5, -4
18 — 11 = 7
11 — 9 = 2
11 — 0 = 11
11 — -3 = 8
11 — -1 = 10
11 — 2 = 9
11 — 5 = 6
11 — -4 = 7
2)Տրված են -7 և +5 թվերը։ Գտե՛ք նրանց տարբերության բացարձակ արժեքը և նրանց բացարձակ արժեքների տարբերությունը։
12
3)(-27) + (-13) գումարին գումարե՛ք առաջին գումարելիին հակադիր թիվը։
-27 — -13 = 14
4) Կաթից ստացվում է 20% սերուցք, իսկ սերուցքից՝ 18% կարագ։ Որքա՞ն կարագ կստացվի 50 կգ կաթից։
Մենք արդեն գիտենք, թե ինչպես են գումարում ամբողջ թվերը: Ի՞սկ ինչպես է կատարվում ամբողջ թվերի հանումը:
Կատարենք հետևյալ հանումը՝ 3−7
Այս թվերի տարբերությունն այն թիվն է, որին +7 գումարելով, ստանում ենք 3: Դա −4 թիվն է, քանի որ −4+7=3
Ուրեմն, կարող ենք գրել՝ (+3)−(+7)=3+(−7)=−4
Պարզվեց, որ 3-ից 7 հանելու համար պետք է 3-ին գումարել −7
Նույն կերպ՝ (−5)−(−3)=−5+3=−2
Այս օրինաչափությունը ճիշտ է ցանկացած երկու ամբողջ թվերի համար, ուստի՝
Մի ամբողջ թվից մեկ ուրիշ ամբողջ թիվ հանելու համար պետք է նվազելիին գումարել հանելիի հակադիր թիվը:
Դիտարկենք այլ օրինակներ:
Օրինակ
(+12)−(+9)=(+12)+(−9)=+3(−11)−(−7)=(−11)+(+7)=−4
Առաջադրանքներ․
1)Կատարե՛ք հանում․
ա) 34–(–7)= 43
բ) 101 – (–8)= 109
գ) 29 – (–11)= 40
դ) –70 – (–14)= 84
ե) –48–(–25)= 83
զ) –17 – (–34)= 40
է) –52 – (–2)= 50
ը) 82 – (–3)= 79
2)Գտե՛ք արտահայտության արժեքը.
ա) (35 – 17) – 20, =
բ) (–43 – 14) – 32,
գ) (–74 + 27) – 15,
դ) (29 – 64) + 23,
ե) (–30 – 21) + 56,
զ) (81 – 45) – 60,
է) (–39 –21) + 11,
ը) (16 – 33) – 50,
թ) (–18 + 6) – 39,
3) Գտե՛ք և համեմատե՛ք արտահայտությունների արժեքները.
ա) 8 – 3 > 3 – 8,
բ) (–7) – 4 < 4 – (–7),
գ) –25 – (–3) > –3 – (–25),
դ) 6 – (–2) < (–2) – 6։
Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)․
1)Հաշվել.
ա) 6 – 7= 1
բ) –30 – 44= 14
գ) 12 – 9= 3
դ) 18 – 23= 5
ե) –11 – 9= 2
զ) 8 – 2= 6
է) –16 – 7= 9
ը) 0 –16= 16
2) Ի՞նչ թիվ պետք է գրել աստղանիշի փոխարեն, որպեսզի հավասարություն ստացվի.
ա) 2 – 8 = –6
բ) 0 – (-7) = 7
գ) 3 + (-23) = –20
դ) -28 + 25 = –3
ե) –15 + 14 = –1
զ) –(-10) + 10 = 20
է) -3+ 9 = 6
ը) 19 – -11 = 8,
թ) –61 – (39) = 22։
Գոռ Պետրոսյանի բլոգ 